KİLİS MEVLEVÎHÂNESİ

Dergâh 1525 yılında dönemin beyi Abdülhamîd el-Murtazâ tarafından inşa edilmiştir. Mevlevîhânenin yalnızca semâhânesi günümüze gelebilmiştir. İstiklâl Savaşı sırasında Atatürk tarafından toplantı yeri olarak kullanılan semâhâne,  1972’ye kadar zeytinyağı deposu yapılmış, bir müddet kütüphane olarak hizmet verdikten sonra mescide dönüştürülerek ibadete açılmıştır.

AFYON MEVLEVÎHÂNESİ

Hz. Mevlâna’nın torunu Ulu Ârif Çelebi döneminde temelleri atılan yapı tesis edilen ilk Mevlevîhânelerdendir. Semâhâne, mescit, türbe, matbah ve derviş hücrelerinden oluşmaktadır. 2007 yılında onarım geçirmiştir. Günümüzde cami olarak kullanılmaktadır. Mevlevîhânenin hazîresinde Hazret-i Mevlâna’nın torunlarından Abâ-pûş Bâlî Çelebi, Dîvâne Mehmed Çelebi ve diğer Mevlevî büyüklerinin kabirleri bulunmaktadır.

KÜTAHYA MEVLEVÎHÂNESİ

Kütahya Mevlevîhânesi, Emir İmâdüddin Hezâr Dinârî tarafından 1237-1243 yıllarında mescit olarak inşa edilmiştir. Mevlevîlik, Kütahya’nın köylerine kadar yayılmış ve bu yapı bölgede merkez hâline gelmiştir. Mevlevîhânenin ilk postnişîni Celâleddin Ergûn Çelebi’ye ithâfen “Ergûniye Dergâhı” olarak bilinmektedir. Sultan II. Abdülhamîd tarafından 1887-89 yıllarında tamir ettirilen Mevlevîhâne, günümüzde “Dönenler Camii” olarak hizmet vermektedir.

KAHİRE MEVLEVÎHÂNESİ

XVI. yüzyılda Dîvâne Mehmed Çelebi tarafından kurulmuştur. Kahire Mevlevîhânesinin hac yolu üzerinde bulunması ve âsitâne olması mevlevîhânenin önemini arttırmıştır. İlk postnişîn Sâfî Ahmed Dede’dir. 1925’te tekkeler kapatıldıktan sonra 1945’e kadar Mevlevîlik bu âsitânede devam etmiştir. Sonrasında Mısır Eski Eserler Müdürlüğüne bağlanan mevlevîhâne, 1988 yılında müzeye dönüştürülmüştür. 
ESKİŞEHİR MEVLEVÎHÂNESİ

Kânûnî’nin vezirlerinden Mustafa Paşa tarafından 1515-1525 tarihleri arasında yaptırılmıştır. Külliye bir süre medrese olarak hizmet vermiş, zamanla bir mevlevîhâneye dönüşmüştür. Mevlevîhâne; derviş hücreleri, semâhâne ve matbahtan oluşmaktadır. En büyük mevlevîhânelerden biri olan Eskişehir Mevlevîhânesi “âsitâne” olarak hizmet vermiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğünce 2006-2007 yılları arasında tamir edilen Eskişehir Kurşunlu Külliyesi bugün gelenekli el sanatlarının yaşatıldığı, Mesnevî sohbetlerinin yapıldığı ve konserlerin icra edildiği bir mekân olarak kullanılmaktadır.

ANTALYA MEVLEVÎHÂNESİ

XIII. yüzyılın başlarında Rum Kilisesinden çevrildiği tahmin edilen, zamanla cami, medrese, türbe ve hamamdan oluşan bir külliye hâline getirilen yapı daha sonra mevlevîlere tahsis edilerek bir mevlevîhâneye dönüştürülmüştür. Mevlevîhânenin ilk şeyhi Zincirkıran Mehmed Efendi’dir. Mevlevîhâne, tekke ve zâviyelerin kapatılmasından sonra kaderine terk edilmiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından çeşitli yıllarda tamir ettirilen mevlevîhâne, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Güzel Sanatlar Galerisi olarak kullanılmaktadır.

FİLİBE MEVLEVÎHÂNESİ

Daha önceleri yerinde bir manastır olduğu bilinen ve XVIII. asrın başlarında inşa edilen mevlevîhâne; cami, imâret, derviş hücreleri ve medreseden oluşmaktadır. Filibe Mevlevîhânesinin ilk şeyhi Peçevî Ahmed Dede’dir. Yapının selâmlık ve semâhânesi günümüze ulaşabilmiştir. 1974’te onarımı tamamlanan yapı bugün restoran olarak kullanılmaktadır.

KIBRIS LEFKOŞA MEVLEVÎHÂNESİ

Kıbrıs Mevlevîhânesi, 1593 yılında Arap Ahmed Paşa tarafından inşa edilmiştir. Mevlevîhâne tarih boyunca gemi ile hacca gidenlerin uğrak yeri olmuştur. Türkiye’de tekkeler kapatıldıktan sonra Şamlı Selîm Dede postnişîn olarak atanmış, 1953’ten sonra ise yönetimi vakıflara devredilmiştir. Dergâhtan günümüze ulaşabilen semâhâne ve türbe bölümleri 1963’te Kıbrıs Türk Etnografya Müzesi olarak ziyarete açılmıştır.

TOKAT MEVLEVÎHÂNESİ

İlk Mevlevîhâne 1471 yılında Uzun Hasan’ın Tokat’ı baştan sona tahrip etmesiyle yok olmuş, Vezir Sülün Muslu Paşa tarafından 1638 yılında yeniden yaptırılmıştır. Tekke ve zavîyelerin kapatılmasıyla yapı, Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilmiş ve selâmlık kısmı Mevlevîhânenin son şeyh ailesine bırakılmıştır. 2006’dan beri Tokat Mevlevîhânesi Vakıf Müzesi olarak hizmet vermektedir.

İSTANBUL YENİKAPI MEVLEVÎHÂNESİ

Yenikapı Mevlevîhânesi, Yeniçeri Ocağından Kâtip Malkoç Mehmed Efendi tarafından 1597’de inşa edilmiştir.  Mevlevîhâne; mescit, semâhâne, derviş hücreleri ve türbelerden oluşmaktadır. 1961’de çıkan yangında harap olan Mevlevîhânenin tamiri 2010 yılında tamamlanmıştır. Mevlevîhâne günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kurulan bir üniversiteye tahsis edilmiştir. Semâhânesinde zaman zaman Mukâbele-i Şerîf icra edilmektedir.

İSTANBUL ÜSKÜDAR MEVLEVÎHÂNESİ

Üsküdar Mevlevîhânesi, Sultanzâde Numan Halil Dede tarafından kendi evini Mevlevîhâne olarak vakfetmesi ile 1790 yılında kurulmuştur. Alt katı türbe, üst katı semâhâne olması sebebiyle Mevlevîhâneler içerisinde nadir yapılardandır. Sultan II. Mahmud ve Sultan Abdülmecîd döneminde onarım geçirmiştir. Tekke ve zâviyelerin kapatılmasının ardından uzun yıllar harap ve terk edilmiş bir hâlde kalmıştır. 1975 yılında Şahap Geyik Bey tarafından aslına uygun olarak tamir ettirilmiştir. Bugün Klasik Türk Sanatları Vakfı tarafından çeşitli sanatların icrası için kullanılmaktadır.

İSTANBUL GALATA MEVLEVÎHÂNESİ

Galata (Kulekapısı) Mevlevîhânesi, 1491 yılında kurulmuştur. İstanbul’un ilk Mevlevîhânesidir. Mevlâna’nın torunlarından Dîvâne Mehmed Çelebi, Mevlevîhânenin ilk postnişînidir. III. Selîm’in mürşidi ve Klasik Türk Şiirinin en kudretli şairlerinden olan Şeyh Gâlip burada postnişînlik yapmıştır. 1925 yılında tekkeler kapatıldıktan sonra semâhânesi bir süre mektep olarak kullanılmış, 1975 yılında  “Divan Edebiyatı Müzesi”ne dönüştürülmüştür. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2005-2009 yılları arasında yeniden tamir ve teşhir-tanzimi yapılmıştır. Semâhânesinde düzenli olarak belli aralıklarla Mukâbele-i Şerîf icra edilmektedir.

GELİBOLU MEVLEVÎHÂNESİ

Dünyanın en büyük Mevlevîhânesi olan bu yapı I. Bostan Çelebi zamanında açılmıştır.  İlk şeyhi Ağazâde Mehmed Hakîkî Dede’dir. II. Abdülhamîd tarafından 1899-1900 yıllarında semâhâne ve türbe binası yenilenmiştir. Birinci Dünya Savaşı sırasında oldukça zarar gören yapı 2005 yılında yeniden inşa edilmiştir.

GAZİANTEP MEVLEVÎHÂNESİ

Gaziantep Mevlevîhânesi Türkmen Mustafa Ağa tarafından 1638 yılında yaptırılmıştır. İlk şeyhi olan Mehmed Dede kırk bir yıl postnişînlik yapmıştır. Tekke ve zâviyelerin kapatılmasından sonra mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğüne geçmiştir. Semâhâne ve derviş hücreleri camiye dönüştürülmüş, şeyh konağı ise ilkokul olarak kullanılmıştır. Çeşitli onarımlar gören yapı, günümüzde müze olarak hizmet vermektedir.

ŞANLIURFA MEVLEVÎHÂNESİ

Mevlevîhânenin bânîsi Hacı İbrahim Ağa’dır (XVIII. yy).  Semâhâne, hâmûşân ve büyükçe bir bahçesi vardır.  Ali Haydar Dede, Hacı Sıddîk Dede, Muhammed Dede, Konyalı Osman Dede gibi isimler postnişînlik yapmışlardır. Tekke ve zâviyelerin kapatılmasından sonra harap hâle gelmiştir. Mevlevîhânenin semâhânesi 1973 yılında tamir edilmiş olup, günümüzde cami olarak hizmet vermektedir.

EDİRNE MEVLEVÎHÂNESİ

Sultan II. Murâd rüyasında Hz. Mevlâna’yı gördükten sonra inşasına karar vermiştir.  Bu yapı Edirne Murâdiye Mevlevîhânesi olarak da anılmıştır. 1930 yılında Trakya Genel Müfettişinin emriyle yıktırılmış, günümüze ise sadece cami kısmı gelebilmiştir. Evliya Çelebi, bu Mevlevîhâne hakkında, iki yüzün üzerinde dervişin her hafta semâ ettiğini ve Mesnevî sohbetleri yapıldığını söylemiştir.

İZMİR TİRE MEVLEVÎHÂNESİ

Aydın Sancak Beyi Yahşî Bey (XV. yy.) Hz. Mevlâna’ya muhabbetinden dolayı geniş bir arazi ve birçok dükkânın gelirini Mevlevîhâneye vakfetmiştir. Mevlevîhânenin son şeyhi Hayrullah Dede’dir. Tekke ve zâviyelerin kapatılmasından sonra harap hâle gelmiş ve bulunduğu bölge 1980’e kadar boş arazi olarak kalmıştır. Mevlevîhânenin tamiri 1996 yılında tamamlanmıştır.

ANKARA MEVLEVÎHÂNESİ

Bu cami Anadolu Beylerbeyliği yapan Ahmed Paşa tarafından 1630 yılında yaptırılmıştır. Cenâbî Ahmed Paşa Camisi olarak da bilinir. Klasik Osmanlı mimarisine sahiptir. Yapı zamanla hücreler, türbe, hazîreler gibi tekke bölümleriyle kuşatılmış ve zengin bir külliye haline dönüşerek cami-tekke kuruluşunun en güzel misallerinden birini teşkil etmiştir. Zamanla avludaki tekke yapıları yıkılmıştır.

ŞAM MEVLEVÎHÂNESİ

Mevlevîhâne 1585 tarihinde Şam Valisi Hasan Paşa tarafından kurulmuştur. Mevlevîhânenin ilk şeyhi Karamanlı Derviş Kartal Dede’dir. Şam Mevlevîhânesi I. Dünya Savaşı sırasında Filistin Cephesi’ne yardıma koşan Gönüllü Mevlevî Taburunun (Mücâhidîn-i Mevleviyye) karargâhı olmuştur. Türkiye’de tekkeler kapatıldıktan sonra da burada Mevlevîlik bir müddet daha devam etmiştir. MEVLANA TÜRBESİ

Bugün müze olarak kullanılmakta olan Mevlâna Dergâhı’nın yeri, Selçuklu Sarayı’nın Gül Bahçesi iken bahçe, Sultan Aleâddin Keykûbat tarafından Mevlana’nın babası Sultanü’l- Ulema Bahaeddin Veled’e hediye edilmiştir. Sultanü’l-Ulema 12 Ocak 1231 tarihinde vefat edince türbedeki bugünki yerine defnedilmiştir. Bu defin, gül bahçesine yapılan ilk defindir. Sultanü’l-Ulema’nın ölümünden sonra kendisini sevenler Mevlana’ya müraacat ederek babasının mezarının üzerine bir türbe yaptırmak istediklerini söylemişlerse de Mevlana “ Gök kubbeden daha iyi türbe mi olur”diyerek bu isteği reddetmiştir. Ancak kendisi 17 Aralık 1273 yılında vefatedince Mevlana’nın oğlu Sultan Veled Mevlana’nın mezarı üzerine türbe yaptırmak isteyenlerin isteklerini kabul etmiştir. “Kubbe-i Hadra” (Yeşil Kubbe) denilen türbe 4 fil ayağı (kalın sütun) üzerine 130.000 Selçukî dirhemine Mimar Tebrizî Bedrettin’e yaptırılmıştır. Bu tarihten sonra inşaî faaliyetler hiç bitmemiş, 19. yüzyılın sonuna kadar yapılan eklemelerle devam edilmiştir.
Mevlevî Dergâhı ve Türbe 1926 yılında “Konya Âsar-ı Atika Müzesi “ adı altında müze olarak hizmete başlamıştır. 1954 yılında ise müzenin teşhir ve tanzimi yeniden gözden geçirilmiş ve müzenin adı “Mevlana Müzesi” olarak değiştirilmiştir.